ریتون های عصر هخامنشی

با توجه به کشفیات باستان شناسی در شوش ، ریتون سفالین در ایران از قدمت زیادی برخوردار می باشد. (حداقل ۴۰۰۰سال ق.م) واوج آن در عصر هخامنشی است. از آنجا که هنر عصر هخامنشی ، هنر تجملی و درباری است ، ریتون های هخامنشی ما را از کیفیت هنر درباری و در واقع گرایش به تجمل پرستی آ گاه می سازد. « همان گونه که تنه قدرتمند حیوانات واقعی و تخیلی، سنگینی سقف کاخهای تخت جمشید را به دوش می کشند این بار همان حیوانات با همان ویژگی جامی را بر دوش دارند که جهت استفاده پادشاهان هخامنشی ساخته شده اند. به طوریقین ، هنرمندان در خلق این جامهای زرین وسیمین ، به ویژه آنهایی که به طور عمودی بر نیم تنه حیوانات واقعی و تخیلی اتصال یافته اند از سر ستونهای تخت جمشید الهام گرفته و حتی شیارهای عمودی سطوح بیرونی جام ها به احتمال با اقتباس از شیارهای قاشقی بدنه ستون ها چکش کاری گردیده اند».

در ساخت مجموعه تخت جمشید هنرمندانی از سایر امپراتوری ها حضورداشتند. هنر ریتون سازی نیز تحت تاثیر هنرمندان اشور، بابل،یونان، مادها، مانا و اورارتو قرارگرفت. هنرمندان هخامنشی با ابتکار و خلاقیت این هنررابه حدی رساندندکه از نظر تزئین بدنه ، زیبای وجامی که به طور عمودی روی گرده ی حیوان قرارداده می شد ، درمقایسه با نمونه های پیش از خودکاملتر و بهتر بودند.
بنابه نوشته کتاب « هنر فلز کاری در ایران » جام های زرین وسیمین این عصربه چهارگروه تقسیم می شوند:
۱) جام هایی که به شکل سرجانوران ، معروف به جام های شاخدار
۲) جامهایی مزین به دسته ای ازتنه ی کشیده جانوران
۳) جام های ساده و بدون دسته
۴) جامهای لب تخت
در واقع نقش جانوران بروی ظروف که تحت تاثیر عقاید جادویی-مذهبی هنر اساطیری نسل های پیش به وجود آمده درعهد هخامنشیان به تشویق شاهان وبزرگان به مرتبه کمال وجمال رسیده بود. در کتاب «ماد،هخامنشی،اشکانی،ساسانی » درمورد یکی از زیباترین نمونه این ریتون ها که با ضرب چکش ازطلای خالص درعهد خشایارشا ساخته ودرهمدان کشف شده است چنین آمده است که: «درمیان ریتون های هخامنشی از ویژگی و زیبایی خاصی برخوردار می باشد. امروزه این شاهکار بسیار ارزنده را در موزه ملی « ایران باستان» درمعرض نمایش قرار داده اند . این ریتون طلایی که مشتمل بر مجسمه شیر بالدار ومتصل به جامی بلند است ، بدنه آن مزین به خطوط شیاردار افقی برجسته بوده، اطراف لبه بالای آن نقش گلهای معمول در نقوش هخامنشی به نام گل های نیلوفر آبی و نقش زنجیره ای می باشد. بال های شیر تا محاذات گوش های آن بالا آمده ، چگونگی صورت، گردن، دهان، دندان، چشم، بینی و پنجه های جلو انداخته شیر با نقوش برجسته متعدد تخت جمشید از نزدیک قابل مقایسه می باشد. بلندی این ریتون ۲۳ سانتیمتر، طول آن در جهت سر ودم

بدنه آن ۸ سانتیمتر، قطر دهانه بالای ریتون ۱۲ سانتیمتر، و وزن آن ۱۸۷۵ گرم است.